İsrail Gazze'de sivillere ait binlerce binayı kontrollü patlamalarla yıkıyor

İsrail, Hamas’la yaptığı ateşkesten Mart ayında çekilmesinden bu yana Gazze’de binlerce binayı yıktı. Eskiden on binlerce kişinin yaşadığı bazı kentler ve mahalleler, son birkaç haftada tamamen yıkıldı.

Uydu görüntüleri, İsrail ordusunun “operasyonel kontrolü altında olduğunu” iddia ettiği bazı bölgelerdeki yıkımın devasa boyutunu gözler önüne seriyor.

Bunların büyük bir kısmı planlı yıkımlarla gerçekleşti. Yıkılanlar arasında hasarlı binaların yanı sıra büyük oranda hasarsız gözüken binalar da var.

İsrail güçleri apartmanlar, okullar ve diğer binaları kontrollü bir şekilde yıkarken, doğrulanmış videolarda büyük patlamaların yarattığı toz dumanlarını ve enkazı görmek mümkün.

BBC’ye konuşan birden fazla hukukçu, İsrail’in yaptıklarının Cenevre Sözleşmeleri kapsamında savaş suçu teşkil edebileceğini söylüyor. Bu sözleşmeler işgal güçlerinin altyapıyı yok etmesini büyük oranda yasaklıyor.

Bir İsrail ordusu sözcüsü ise uluslararası hukuka uygun hareket ettiklerini, Hamas’ın “askeri varlıklarını” sivil bölgelere gizlediğini, “binaların yıkımının ancak askeri mecburiyet gerektirdiğinde gerçekleştirildiğini” belirtiyor.

İsrail ordusu Khuza’da 1.200 binayı yok ettiğini söylerken bunların Hamas’ın “terör altyapısının” bir parçası olduğunu öne sürüyor.

Yakınlardaki Abasan el Kabira da benzer bir durumda. Savaştan önce 27 bin kişinin yaşadığı yerin büyük kısmının 31 Mayıs ile 8 Temmuz arasındaki 38 günde dümdüz edildiği görülüyor.

İsrail ordusu Gazze’yi parçalara ayıran “güvenlik bölgeleri” ve koridorlar oluştururken, bunların etrafında kalan çok sayıda binayı yıktı. Son koridoru Han Yunus’un batısı ve doğusunu birbirinden kopardı.

Savaşın başından beri analistler İsrail’in sınır yakınlarındaki binaları yıkarak derin bir “tampon bölge” oluşturmayı hedeflediğini söylüyordu. Fakat bu şekilde yıkılan yerlerden bazıları Gazze’nin sınırdan çok uzak bölgelerinde yer alıyor.

İsrail sınırından 7 km. uzaklıktaki tarım kasabası Kizan Ebu Raşvan’da ayakta kalmayı başarmış binaların neredeyse tamamı 17 Mayıs’tan bu yana yıkıldı. Doğruladığımız videoların birinde bir dizi apartmanın kontrollü patlamalarla yıkıldığı görülüyor.

Yıkımların gerçekleştiğini tespit ettiğimiz yerlerin listesini İsrail ordusuna sunarak bunların hangi askeri gerekçelerle yıkıldığını sorduk ancak bir yanıt alamadık.

Bir ordu sözcüsü “Pek çok defa belgelendiği gibi Hamas ve diğer terör örgütleri askeri varlıklarını yoğun sivil yerleşim bulunan yerlere gizliyor. İsrail ordusu terörist altyapıları tespit edip yok ediyor ve bunların bir kısmı da bu bölgelerdeki binalarda yer alıyordu” ifadelerini kullandı.

BBC Verify’ın konuştuğu insan hakları üzerine uzmanlaşan hukukçular, bu yıkımların savaş suçu sayılabileceğini söyledi.

Kudüs’teki Diakonia Uluslararası İnsani Hukuk Merkezi’nden kıdemli hukukçu Eitan Diamond, savaş sırasında sivillerin korunmasını içeren Dördüncü Cenevre Sözleşmesi’nde buna gerekçe sağlayacak pek bir şey bulunmadığını belirtiyor:

“Uluslararası insani hukuk, silahlı çatışma sırasında sivillere ait mülklerin bu tür kontrollü yıkımını yasaklar. Bunun tek istisnası, askeri operasyonel gereklilik açısından karşı çıkılamaz bir ihtiyaç duyulduğu son derece kısıtlı koşullardır.

“Bu mülklerin gelecekte saldırılar düzenlemek için kullanılabileceğine dair spekülasyonlar bu yıkımlara kesinlikle bir gerekçe olamaz.”

Oxford Etik, Hukuk ve Silahlı Çatışmalar Enstitüsü’nün eş direktörü Prof. Jaina Dill de işgalci güçlerin, kontrolü altına aldığı bölgeleri, o bölgelerdeki nüfusa fayda sağlayacak bir şekilde yönetmekle mükellef olduklarını söylüyor ve bunun “bir bölgeyi tamamen yaşanamaz hale getirip geride hiçbir şey bırakmayan askeri yaklaşımla” uyumlu olmadığını vurguluyor.

Öte yandan bazı analistler ise İsrail ordusunun faaliyetlerini onaylıyor.

İsrail Stratejik İşler Bakanlığı’nın eski çalışanı ve İsrail’deki BESA Stratejij Çalışmalar Merkezi’nin direktörü Prof. Eitan Şamir, İsrail’in yıktığı binaların büyük kısmının bombardıman nedeniyle harap olduğunu söylüyor.

BBC Verify’a konuşan Prof. Şamir sivillerin buralara geri dönmesi durumunda bu binaların bir güvenlik riski oluşturacağını aktarıyor. Özellikle de “yağışların yıkıma yol açma ihtimalinin daha fazla olduğu kış mevsiminde”…

Prof. Şamir, taktik nedenlerin de geçerli sayılabileceği görüşünde:

“Burası bir çatışma bölgesi. Bir bina İsrail ordusu tarafından girilmiş ve temizlenmiş olsa bile, İsrailliler binadan çıktıktan sonra teröristler genellikle geri dönüyor ve buralara bomba yerleştiriyor veya buralardan ateş açıyor.”

Yıkımların hız kestiğine dair hiçbir emare yok. İsrail basını geçen hafta ordunun ABD’den onlarca D9 tipi buldozer aldığını yazdı. Bunların satışı eski ABD Başkanı Joe Biden döneminde durdurulmuştu.

BBC Verify, İsrailli Facebook gruplarında paylaşılan, yıkım işçileri için açılmış onlarca iş ilanını da inceledi. Bunların büyük bir kısmı Mayıs ayından sonra açılmış.

Pek çok ilan, işin Gazze’nin hangi bölgesinde olduğunu da yazıyor. Bunlar arasında İsrail ordusu tarafından kontrol edilen Philadelphi Koridoru ve Morag Ekseni de var.

BBC Verify, bu ilanları hazırlayan şirketlerle iletişime geçtiğinde şirketlerden biri “Git kendini [küfür], kendini ve Gazze’yi” diye bir yanıt verdi.

Rutgers Hukuk Okulu’ndan Adil Haque, İsrail ordusunun yıkımları “kalıcı bir kontrol” sağlayabilecekleri bir “güvenlik bölgesi” yaratmak amacıyla yapmış olabileceğini söylüyor.

Bazı analistler ise yıkımların Refah’ta yapılması gündeme gelen “insani kentle” ilişkili olabileceği görüşünde. Kudüs Strateji ve Güvenlik Enstitüsü Başkanı Efraim Inbar, “göç etmek için ciddi bir arzu yaratacak” koşullara yol açarak Filistinlilerin Gazze’yi tamamen terk etmesinin hedefleniyor olabileceğini söylüyor.

Başbakan Binyamin Netanyahu’nun bir grup milletvekiliyle kapalı kapılar ardında yaptığı bir görüşmede, İsrail ordusunun “daha fazla evi yıkarak Filistinlilere “geri dönebilecekleri bir yer bırakmama” amacında olduğunu söylediğine dair haberler, İsrail basınında geniş bir şekilde yer almıştı.

Gazzeliler için yıkım son derece ağır.

Tel es-Sultan’dan Moataz Yusuf Ahmet Al-Absi evinin “dümdüz edildiğini” söylüyor:

“Evime savaş başlamadan bir yıl önce taşınmıştım ve son derece mutluydum, geleceğe umutla bakıyordum. Şimdi her şey yıkıldı.

“Her şeyimi kaybettim ve artık başımı sokabileceğim bir yuvam yok.”