Igosipụta nkwatu ọchịchị nke gara nke ọma n'Afrịka n'ime afọ iri asaa

E nweela ihe ruru nkwatu ọchịchị otu narị na iri atọ ndị gara nke ọma n'ime mba Afrịka 36 kemgbe afọ 1952 oge Eze Farouk nke Ijipt bụụrụ Onyeisi ọchịchị mbụ a chụpụrụ n'Afrịka.

Ndị ndu Afrịka a chụpụrụ n'ọkwa

A haziri ya site na nkwatu ọchịchị ndị mere ọhụrụ banye na ndị nke ochie
  • Ali Bongo

    Onyeisiala Gabon Gabon
    Gụrụ gawa...
  • Mohamed Bazoum

    Onyeisiala Nijie Nijie
    Gụrụ gawa...
  • Paul-Henri Sandaogo Damiba

    Onyeisiala nchereoge Bọkịna Faso Bọkịna Faso
    Gụrụ gawa...
  • Rocha Kabore

    Onyeisiala Bọkịna Faso Bọkịna Faso
    Gụrụ gawa...
  • Abdalla Hamdok

    Praịm Mịnịsta Sụdan Sụdan
    Gụrụ gawa...
  • Alpha Condé

    Onyeisiala Ginii Ginii
    Gụrụ gawa...
  • Bah N'daw

    Onyeisiala Mali Mali
    Gụrụ gawa...
  • Ibrahim Boubacar Keita

    Onyeisiala Mali Mali
    Gụrụ gawa...
  • Omar al-Bashir

    Onyeisiala Sụdan Sụdan
    Gụrụ gawa...
  • Robert Mugabe

    Onyeisiala Zimbabuwe Zimbabuwe
    Gụrụ gawa...
  • Blaise Compaore

    Onyeisiala Bọkịna Faso Bọkịna Faso
    Gụrụ gawa...
  • Mohamed Mohamed Morsi

    Onyeisiala Egypt Ijipt
    Gụrụ gawa...
  • François Bozizé Yangouvonda

    Onyeisiala Sentral Afrịkan Rịpọblik Sentral Afrịkan Rịpọblik
    Gụrụ gawa...
  • Amadou Toumani Touré

    Onyeisiala Mali Mali
    Gụrụ gawa...
  • Muammar Gaddafi

    Ọnyeisi obodo Libịa Libịa
    Gụrụ gawa...
  • Laurent Gbagbo

    Onyeisiala Aịvri Kost Aịvri Kost
    Gụrụ gawa...
  • Hosni Mubarak

    Onyeisiala Ijipt Ijipt
    Gụrụ gawa...
  • Zine El Abidine Ben Ali

    Onyeisiala Tunishịa Tunishịa
    Gụrụ gawa...
  • Mamadou Tandja

    Onyeisiala Nijie Nijie
    Gụrụ gawa...
  • Kaptịn Moussa Dadis Camara

    Onyeisiala Ginii Ginii
    Gụrụ gawa...
  • Marc Ravalomanana

    Onyeisiala Madagaska Madagaska
    Gụrụ gawa...
  • Aboubacar Somparé

    Onyeisiala Ginii Ginii
    Gụrụ gawa...
  • Sidi Ould Cheikh Abdallahi

    Onyeisiala Mọrịtenịa Mọrịtenịa
    Gụrụ gawa...
  • Maaouya Ould Sid' Ahmed Taya

    Onyeisiala Mọrịtenịa Mọrịtenịa
    Gụrụ gawa...
  • Fradique de Menezes

    Onyeisiala Sao Tome na Principe Sao Tome na Principe
    Gụrụ gawa...
  • Ange-Felix Patassé

    Onyeisiala Sentral Afrịkan Rịpọblik Sentral Afrịkan Rịpọblik
    Gụrụ gawa...
  • Henri Konan Bédié

    Onyeisiala Aịvri Kost Aịvri Kost
    Gụrụ gawa...
  • João Bernardo Vieira

    Onyeisiala Ginii-Bisao Ginii-Bisao
    Gụrụ gawa...
  • Tadjidine Ben Said Massonde

    Onyeisiala Komoros Komoros
    Gụrụ gawa...
  • Ibrahim Baré Maïnassara

    Onyeisiala Nijie Nijie
    Gụrụ gawa...
  • Johnny Paul Koroma

    Onyeisi Obodo Sierra Leone Sierra Leone
    Gụrụ gawa...
  • Pascal Lissouba

    Onyeisiala Kongo Kongo
    Gụrụ gawa...
  • Ahmad Tejan Kabbah

    Onyeisiala Sierra Leone Sierra Leone
    Gụrụ gawa...
  • Mobutu Sese Seko

    Onyeisiala DR Kongo DR Kongo
    Gụrụ gawa...
  • Sylvestre Ntibantunganya

    Onyeisiala Burundi Burundi
    Gụrụ gawa...
  • Mohammed Farrah Aidid

    Onyeisiala Sọmalịa Sọmalịa
    Gụrụ gawa...
  • Mahamane Ousmane

    Onyeisiala Nijie Nijie
    Gụrụ gawa...
  • Valentine Strasser

    Onyeisi Obodo Sierra Leone Sierra Leone
    Gụrụ gawa...
  • Mohamed Said Djohar

    Onyeisiala Komoros Comoros
    Gụrụ gawa...
  • Miguel Trovoada

    Onyeisiala Sao Tome na Principe Sao Tome na Principe
    Gụrụ gawa...
  • Dawda Kairaba Jawara

    Onyeisiala Gambịa Gambịa
    Gụrụ gawa...
  • Ernest Shonekan

    Onyeisiala Naịjirịa Naịjirịa
    Gụrụ gawa...
  • Joseph Momoh

    Onyeisiala Sierra Leone Sierra Leone
    Gụrụ gawa...
  • Chadli Benjedid

    Onyeisiala Ọljirịa Ọljirịa
    Gụrụ gawa...
  • Justin Lekhanya

    Onyeisiala Lesoto Lesoto
    Gụrụ gawa...
  • Moussa Traoré

    Onyeisiala Mali Mali
    Gụrụ gawa...
  • Mohamed Siad Barre

    Onyeisiala Sọmalịa Sọmalịa
    Gụrụ gawa...
  • Hissène Habré

    Onyeisiala Chad Chad
    Gụrụ gawa...
  • Samuel Doe

    Onyeisi Obodo Laịberịa Laịberịa
    Gụrụ gawa...
  • Ahmed Abdallah Abderemane

    Onyeisiala Comoros Komoros
    Gụrụ gawa...
  • Sadiq al-Mahdi

    Praịm Mịnịsta Sụdan Sụdan
    Gụrụ gawa...
  • Habib Bourguibia

    Onyeisiala Tunishịa Tunishịa
    Gụrụ gawa...
  • Thomas Sankara

    Onyeisiala Bọkịna Faso Bọkịna Faso
    Gụrụ gawa...
  • Jean-Baptiste Bagaza

    Onyeisiala Burundi Burundi
    Gụrụ gawa...
  • Tito Lutwa Okello

    Onyeisiala Yuganda Yuganda
    Gụrụ gawa...
  • Leabua Jonathan

    Praịm Mịnịsta Lesoto Lesoto
    Gụrụ gawa...
  • Muhammadu Buhari

    Onyeisiala Naịjirịa Naịjirịa
    Gụrụ gawa...
  • Milton Obote

    Onyeisiala Yuganda Yuganda
    Gụrụ gawa...
  • Gaafar Muhammad al-Nimeiry

    Onyeisi obodo Sụdan Sụdan
    Gụrụ gawa...
  • Mohamed Khouna Ould Haidalla

    Onyeisiala Mọrịtenịa Mọrịtenịa
    Gụrụ gawa...
  • Louis Lansana Beavogui

    Onyeisiala nchereoge Guinea Ginii
    Gụrụ gawa...
  • Shehu Shagari

    Onyeisiala Naịjirịa Naịjirịa
    ...
  • Jean-Baptiste Ouédraogo

    Onyeisiala Bọkịna Faso Bọkịna Faso
    Gụrụ gawa...
  • Saye Zerbo

    Onyeisiala Bọkịna Faso Bọkịna Faso
    Gụrụ gawa...
  • Goukouni Oueddei

    Onyeisiala Chad Chad
    Gụrụ gawa...
  • Hilla Limann

    Onyeisiala Gana Gana
    Gụrụ gawa...
  • David Dacko

    Onyeisiala Sentral Afrịkan Rịpọblik Sentral Afrịkan Rịpọblik
    Gụrụ gawa...
  • Sangoulé Lamizana

    Onyeisiala Bọkịna Faso Bọkịna Faso
    Gụrụ gawa...
  • Luís Cabral

    Onyeisiala Ginii-Bisao Ginii-Bisao
    Gụrụ gawa...
  • Godfrey Binaisa

    Onyeisiala Yuganda Yuganda
    Gụrụ gawa...
  • William Tolbert

    Onyeisiala Laịberịa Laịberịa
    Gụrụ gawa...
  • Mohamed Mahmoud Ould Louly

    Onyeisiala Mọrịtenịa Mọrịtenịa
    Gụrụ gawa...
  • Jean-Bedel Bokassa

    Onyeisiala/Ezeonyeagwalam Sentral Afrịkan Rịpọblik Sentral Afrịkan Rịpọblik
    Gụrụ gawa...
  • Francisco Macias Nguema

    Onyeisiala Ekwitorịa Ginii Ekwitorịa Ginii
    Gụrụ gawa...
  • Yusufu Lule

    Onyeisiala Yuganda Yuganda
    Gụrụ gawa...
  • Fred Akuffo

    Onyeisiala Gana Gana
    Gụrụ gawa...
  • Mustafa Ould Salek

    Onyeisiala Mọrịtenịa Mọrịtenịa
    Gụrụ gawa...
  • Idi Amin Dada

    Onyeisiala Yuganda Yuganda
    Gụrụ gawa...
  • Joachim Yhombi-Opango

    Onyeisiala Kongo Kongo
    Gụrụ gawa...
  • Moktar Ould Daddah

    Onyeisiala Mọrịtenịa Mọrịtenịa
    Gụrụ gawa...
  • Ignatius Kutu Acheampong

    Onyeisi Obodo Gana Gana
    Gụrụ gawa...
  • Ali Soilih

    Onyeisiala Komoros Komoros
    Gụrụ gawa...
  • Tafari Benti

    Onyeisiala Itiopịa Itiopịa
    Gụrụ gawa...
  • James Mancham

    Onyeisiala Seychelles Sichels
    Gụrụ gawa...
  • Michel Micombero

    Onyeisiala Burundi Burundi
    Gụrụ gawa...
  • Ahmed Abdallah Abderemane

    Onyeisiala Komoros Komoros
    Gụrụ gawa...
  • Yakubu Gowon

    Onyeisiala Naịjirịa Naịjirịa
    Gụrụ gawa...
  • François Tombalbaye

    Onyeisiala Chad Chad
    Gụrụ gawa...
  • Richard Ratsimandrava

    Onyeisi obodo Madagaska Madagaska
    Gụrụ gawa...
  • Gabriel Ramanantsoa

    Onyeisiala Madagaska Madagaska
    Gụrụ gawa...
  • Aman Mikael Andom

    Onyeisi Obodo Itiopịa Itiopịa
    Gụrụ gawa...
  • Haile Selassie I

    Ezeonyeagwalam Itiopịa Itiopịa
    Gụrụ gawa...
  • Hamani Diori

    Onyeisiala Nijie Nijie
    Gụrụ gawa...
  • Grégoire Kayibanda

    Onyeisiala Rụwanda Rụwanda
    Gụrụ gawa...
  • Justin Ahomadegbé- Tomêtin

    Onyeisiala Bene Bene
    Gụrụ gawa...
  • Philibert Tsiranana

    Onyeisiala Madagaska Madagaska
    Gụrụ gawa...
  • Dr Kofi Busia

    Praịm Mịnịsta Gana Gana
    Gụrụ gawa...
  • Milton Obote

    Onyeisiala Yuganda Yuganda
    Gụrụ gawa...
  • Emile Derlin Zinsou

    Onyeisiala Bene Bene
    Gụrụ gawa...
  • Abdirashid Ali Sharmarke

    Onyeisiala Sọmalịa Sọmalịa
    Gụrụ gawa...
  • King Idris I

    Eze Libịa Libịa
    Gụrụ gawa...
  • Ismail al-Azhari

    Onyeisi obodo Sụdan Sụdan
    Gụrụ gawa...
  • Modibo Keïta

    Onyeisiala Mali Mali
    Gụrụ gawa...
  • Alphonse Massamba-Débat

    Onyeisiala Kongo Kongo
    Gụrụ gawa...
  • Andrew Juxton-Smith

    Onyeisi obodo Sierra Leone Sierra Leone
    Gụrụ gawa...
  • Christophe Soglo

    Onyeisiala Bene Bene
    Gụrụ gawa...
  • David Lansana

    Onyendu Sierra Leone Sierra Leone
    Gụrụ gawa...
  • Siaka Stevens

    Praịm Mịnịsta Sierra Leone Sierra Leone
    Gụrụ gawa...
  • Nicolas Grunitzky

    Onyeisiala Togo Togo
    Gụrụ gawa...
  • Ntare V

    Eze Burundi Burundi
    Gụrụ gawa...
  • Léopold Biha

    Praịm Mịnịsta Burundi Burundi
    Gụrụ gawa...
  • Kwame Nkrumah

    Onyeisiala Gana Gana
    Gụrụ gawa...
  • Eze Mutesa II nke Buganda

    Eze/Onyeisiala Yuganda Yuganda
    Gụrụ gawa...
  • Abubakar Tafawa Balewa

    Praịm Mịnịsta Naịjirịa Naịjirịa
    Gụrụ gawa...
  • Maurice Yaméogo

    Onyeisiala Bọkịna Faso Bọkịna Faso
    Gụrụ gawa...
  • David Dacko

    Onyeisiala Sentral Afrịkan Rịpọblik Central African Republic
    Gụrụ gawa...
  • Sourou-Migan Apithy

    Praịm Mịnịsta Bene Bene
    Gụrụ gawa...
  • Moïse Tshombe

    Praịm Mịnịsta DR Kongo DR Kongo
    Gụrụ gawa...
  • Ahmed Ben Bella

    Onyeisiala Ọljirịa Ọljirịa
    Gụrụ gawa...
  • Léon M'ba

    Onyeisiala Gabon Gabon
    Gụrụ gawa...
  • Hubert Maga

    Onyeisiala Bene Bene
    Gụrụ gawa...
  • Fulbert Youlou

    Onyeisiala Kongo Kongo
    Gụrụ gawa...
  • Sylvanus Olympio

    Onyeisiala Togo Togo
    Gụrụ gawa...
  • Patrice Lumumba

    Praịm Mịnịsta DR Kongo DR Kongo
    Gụrụ gawa...
  • Abdallah Khalil

    Praịm Mịnịsta Sụdan Sụdan
    Gụrụ gawa...
  • Muhammad VIII ad-Amin

    Eze Tunishịa Tunishịa
    Gụrụ gawa...
  • Muhammad Naguib

    Onyeisiala Ijipt Ijipt
    Gụrụ gawa...
  • Farouk nke Ijipt

    Eze Ijipt Ijipt
    Gụrụ gawa ...

Ọlọrọ ọhụrụ

Afrịka ahụtala nkwatu ọchịchị asatọ gara nke ọma n'ime afọ atọ. Ọnọdụ nkwatu ọchịchị a na-esochi oge nkwatu ọchịchị ndịagha gbaturu ala n'ime afọ iri abụọ rute 2020, dịka ọ gbagochara n'ime afọ ndị 1970.

Ọrụ nke ndụ

Ụfọdụ ndị ndu jichiri ọchịchị chịrị ọtụtụ afọ ebe anapụrụ ndị ọzọ ikikere ọchịchị ahụ n'ime ụbọchị ole na ole ha weghaara gọọmenti.

Iji maa atụ, Onyeisiala Ekwitorịa Ginii bụ Teodoro Obiang Nguema a nọrọla dịka Onyeisiala afọ 44 o werechara ọchịchị n'ike n'afọ 1979.

Ọ bụ onyendu Afrịka kachasị nọrọ n'ọkwa.

Ndị ndu lọghachiri n'ọkwa oge a chụpụchara ha

Mpaghara akwaturu ọchịchị

Ọtụtụ obodo ndị e nwere na mpaghara Sahel ahụtala nkwatu ọchịchị ndịagha. Nkwatu ọchịchị ndị mere na nso nso a na mpaghara ahụ a maara dịka mpaghara nkwatu ọchịchị mere na Nijie na Gabọn n'afọ 2023.

Ndị ọchịchị ndịagha jichikwara ọchịchị na Mali n'ime afọ 2020 na 2021 ebe nke Chad, Ginii na Sụdan mere n'afọ 2021. Bọkịna Faso hụtakwara nkwatu ọchịịchị abụọ n'afọ 2022. Mba niile ndị a ewezuga Sụdan bụcha ndị nọbu n'okpuruọchịchị Fransị.

Kemgbe 2000, ọkara atọ (19 n'ime 26) nke nkwatu ọchịchị ndị gara nke ọma n'Afrịka mechara na mba ndị nọbu n'okpuru ọchịchị Fransị. Nke a emeela ka ụfọdụ jụọ ajụjụ ma mmetụta Fransị ọ na-akụsasị Afrịka.

Nkwatu ọchịchị ndị gara nke ọma kemgbe 1952

Site na mba họrọ

Ọnụọgụ nkwatu ọchịchị

0

2

4

6

8

Ọtụtụ mba n'Ọdịda anyanwụ na Etiti Afrịka enweela ọtụtụ nkwatu ọchịchị gara nke ọma. Ihe ruru ọkara mba 17 ndị opekatampe nkwatu ọchịchị anọ ha gara nke ọma dịcha n'Ọdịda anyanwụ Afrịka.

Bọkịna Faso enweela ọnụọgụ nkwatu ọchịchị kachasị gaa nke ọma n'Afrịka dịka ha mere ya ugboro asatọ ebe Sierra Leone na Yuganda na-esote site n'inweta asaa n'otu n'otu.

Ọ bụ naanị ọkara atọ na mba Afrịka tụmadị n'Ọwụwa Anyanwụ na Ndịda Afrịka bụ ndị na-ahụtabeghị nkwatu ọchịchị gara nke ọma.

N'afọ 34, Ibrahim Traoré bụ onyeisiala kachasị obere n'ụwa. Ọ malitere ịbụ onyeisiala nchereoge Bọkịna Faso n'isochi nkwatu ọchịchị ndịagha mere n'abalị 30 Septemba 2022 bụ nke wezugara onyeisiala nchereoge n'oge ahụ bụ Paul-Henri Sandaogo Damiba.

Mweghara ọchịchị ndịagha

Ihe fọdụrụ obere ka o ruo pasenti 90 nke nkwatu ọchịchị ndị ahụ gara nke ọma bụ nke ndịagha mere ebe nke ndị omekoome na-esote ya bụ nke dị pasenti 4. Nkwatu ọchịchị ndị ọzọ e mere n'Afrịka gụnyere nke ndị ekweghị, ọchịchị ndị nkụchi, ndịagha isi ekweghị ọnwụ na nke ndị ọchịchị.

Ogbu mma ga-ala na mma

Ọtụtụ ndị ndu banyere n'ọchịchị site na nkwatu ọchịchị bụ ndị e mechara chụpụ maọbụ gbuo mgbe ụfọdụ.

N'afọ 1972, General Ignatius Kutu Archeampong nọọrọ n'isi nkwatu ọchịchị na-enweghị nkwafu ọbara e ji chụpụ Praịm Mịnịsta Gana ahọpụtara n'usoro ọchịchị onyekwuoucheya bụ Dr. Kofi Busia. Mgbe afọ isii gasịrị, ac hụpụrụ ya n'ọchịchị ma gbagbuo ya dịka ọ gasịrị otu afọ.

Jean-Baptiste Bagaza chụpụrụ onyeisiala Burundi bụ Michel Micombero n'afọ 1976 ma weghara ọchịchị. Ka afọ iri na otu gasịrị, a chụpụrụ ya nke mere ka ọ gbaa ọsọ ndụ.

Omar al-Bashir batara n'ọchịchị n'afọ 1989 dịka onye brigadier general nke ndịagha Sụdan, o duuru otu ndịagha kwatuo ọchịchị a họpụtara n'usoro onyekwuoucheya. Ọ gara n'ihu dịka onyeisi obodo Sụdan n'okpuru ọkwa dị iche iche malite na 1989 ruo 2019 bụ mgbe e ji nkwatu ọchịchị wezuga ya.

François Bozizé Yangouvonda weghaara ọchịchị n'afọ 2003 iji bụrụ onyeisiala nke isii nke Sentralụ Afrịkan Rịpọblik. E mechara chụpụ ya ka afọ iri gasịrị.

Idobe ya n'ezinaụlọ

Ijichi ikikere ọchịchị bụ njirimara ezinaụlọ dị iche iche n'ụfọdụ mba. Onyeisiala Ekwitorịa Ginii bụ Francisco Macías Nguema bụ onye nwa nwanne ya bụ Teodoro Obiang Nguema Mbasogo chụpụrụ na nkwatu ọchịchị tara isi mmadụ n'afọ 1979. Teodoro nọchiri anya ya. N'afọ 2024, ọ bụụrụ onyeisiala nke abụọ kachasị nọrọ n'oche ọchịchị nke na-abụghị ocheeze na mbaụwa.

Laurent Kabila chụpụrụ Onyeisiala Mobutu Sese Seko n'afọ 1997 iji bụrụ onyeisiala nke atọ na DR Kongo. Nwa ya nwoke gbara afọ 29 n'oge ahụ bụ Joseph Kabila nọchiri anya ya oge otu n'ime ndị nche ya gbagburu ya.