เหตุการณ์สำคัญจากการเคลื่อนไหวนักศึกษาปี 1989
หู เย่าปัง เสียชีวิต
หู เย่าปัง อดีตเลขาธิการพรรคคอมมิวนิสต์ วัย 73 ปี เสียชีวิตด้วยโรคหัวใจ นักศึกษาจำนวนมากออกมารวมตัวที่จัตุรัสเทียนอันเหมินเพื่อไว้อาลัยและแสดงความไม่พอใจที่การปฏิรูปประเทศเป็นไปอย่างล่าช้า
หู เย่าปัง ถือได้ว่าเป็นนักปฏิรูปในพรรคคอมมิวนิสต์ และได้รับการยอมรับในหมู่ปัญญาชนและนักศึกษาแนวเสรีนิยม อย่างไรก็ตาม เขาถูกบังคับให้ลาออกในปี 1987
การประท้วงขยายวงกว้าง
วันที่ 17 เม.ย. จำนวนผู้ประท้วงในกรุงปักกิ่งเพิ่มขึ้นเป็นหลายพันคน นักศึกษาจากมหาวิทยาลัยปักกิ่งและเหรินหมินไปนั่งบริเวณหน้ามหาศาลาประชาคม เพื่อยื่นคำร้องให้รัฐบาลประเมินคุณูปการของ หู เย่าปัง เสียใหม่ และให้รัฐบาลเร่งกระบวนการปฏิรูปประเทศให้เป็นประชาธิปไตย จากนั้นการประท้วงก็ค่อย ๆ ขยายวงกว้างไปทั่วประเทศ
วันที่ 19 เม.ย. การนั่งประท้วงเริ่มขึ้นที่หน้าซินหัวเหมิน ซึ่งเป็นประตูหลักทางเข้าทำเนียบรัฐบาล
พิธีรำลึก หู เย่าปัง
ทางการจีนจัดพิธีศพให้ หู เย่าปัง นักศึกษาพังรั้วกั้นบริเวณจัตุรัสเทียนอันเหมินเข้าไปยื่นคำร้องขอพูดคุยเจรจากับ หลี่ เผิง นายกรัฐมนตรีจีนในขณะนั้น แต่ถูกปฏิเสธ
มีการประท้วงใหญ่เกิดขึ้นในเมืองซีอานและฉางซา ก่อนจะกลายเป็นจลาจลในที่สุด
ก่อตั้งสหภาพนักศึกษา
นักศึกษาจากกว่า 20 มหาวิทยาลัยในกรุงปักกิ่งประกาศว่าพวกเขาจะก่อตั้งสหภาพนักศึกษาชั่วคราว จะชุมนุมต่อเนื่องอย่างไม่มีกำหนดเพื่อประท้วงการเข้าควบคุมข่าวสารของรัฐบาล
บทบรรณาธิการที่ใช้ถ้อยคำรุนแรง
นสพ.พีเพิลส์เดลี ของทางการจีนตีพิมพ์บทบรรณาธิการชื่อ "ความจำเป็นที่ต้องมีจุดยืนชัดเจนต่อความวุ่นวาย" โดยกล่าวหาว่ามีคนไม่กี่คนที่มีวาระซ่อนเร้นและใช้นักศึกษาเป็นเครื่องมือให้เกิดความวุ่นวาย บทความนี้ให้นิยามอย่างเป็นทางการต่อการประท้วงของนักศึกษาว่าเป็น "ความวุ่นวาย" และ "การสมคบคิดที่มีการวางแผนมาแล้ว"
บทบรรณาธิการนี้ทำให้ผู้ประท้วงโกรธแค้นและส่งผลให้มีคนมาร่วมชุมนุมเพิ่มขึ้น
นักศึกษาเรียกร้องให้มีการเจรจา
หลังการตีพิมพ์บทบรรณาธิการ นักศึกษาจากหลายมหาวิทยาลัยเข้าร่วมการประท้วง มีการปรับโครงสร้างสหภาพนักศึกษาชั่วคราวให้กลายเป็นสหพันธ์นักศึกษาปักกิ่งอิสระ (Beijing Students' Autonomous Federation) นำโดย หวูเอ่อไคชี
องค์การนักศึกษาใหม่นี้ยื่นความต้องการ 3 ประการ และให้มีการพูดคุยเจรจา 7 ครั้ง เรียกร้องให้ทางการยอมรับว่าสหภาพเป็นองค์กรที่ถูกต้องตามกฎหมาย และให้ถอนบทบรรณาธิการเมื่อวันที่ 26 เม.ย.
หยวน มู่ โฆษกคณะรัฐมนตรี และเจ้าหน้าที่รัฐบาลอื่น ๆ เจรจาพูดคุยกับนักศึกษา 45 คน จาก 16 มหาวิทยาลัยในกรุงปักกิ่ง แต่ผู้นำสหภาพ หวัง ตัน และ หวูเอ่อไคชี ไม่ยอมรับข้อตกลง
สุนทรพจน์ที่โอนอ่อนของเลขาธิการพรรคคอมมิวนิสต์
มีนักศึกษาเข้าร่วมการประท้วงเพิ่มก่อนวันครบรอบ 70 ปี เหตุการณ์การเคลื่อนไหว 4 พ.ค. (การประท้วงของนักศึกษาในปักกิ่งหลังสงครามโลกครั้งที่ 1) จ้าว จื่อหยาง เลขาธิการพรรคคอมมิวนิสต์ในตอนนั้นถูกมองว่าเป็นนักปฏิรูป สนับสนุนให้มีการพูดคุยเจรจากับนักศึกษา เขากล่าวในแถลงการณ์สองครั้งแสดงความเห็นใจนักศึกษา บอกว่าสมเหตุสมผลแล้วที่พวกเขาจะสนใจเรื่องปัญหาการทุจริต
วันพฤหัสบดี นักศึกษามหาวิทยาลัยเดินหน้าไปยังจัตุรัสเทียนอันเหมินเพื่อเผยแพร่ "การประกาศ 4 พ.ค." เรียกร้องให้ประเทศมีประชาธิปไตย
นอกจากในปักกิ่งแล้ว ยังมีนักศึกษาในเซี่ยงไฮ้, นานกิง และ กวางโจว ที่เริ่มเดินประท้วง เรียกร้องให้รัฐบาลหันมาพูดคุยกับนักศึกษา
อดอาหารประท้วง
แม้ว่าสถานการณ์จะคลี่คลาย แต่ผู้นำนักศึกษาบางคนยังยืนยันเรียกร้อง ทำให้มีการชุมนุมประท้วงต่อ
นักศึกษาหลายร้อยคน นำโดยผู้นำนักศึกษาอย่าง ไฉ หลิง เริ่มต้นการประท้วงอดอาหารอย่างไม่มีกำหนด สองวันก่อนหน้าที่ผู้นำโซเวียต นายมิคาอิล กอร์บาชอฟ จะมาเยือนจีน
การเยือนที่น่าอับอาย
มิคาอิล กอร์บาชอฟ เดินทางมาร่วมการประชุมสุดยอดจีน-โซเวียต เป็นความพยายามที่จะจบความขัดแย้งระหว่างสองประเทศที่ดำเนินยาวนานถึงสามทศวรรษ อย่างไรก็ดี นักศึกษายังยึดจัตุรัสเทียนอันเหมินอยู่ จีนจึงต้องจัดพิธีต้อนรับที่สนามบินแทน ซึ่งเป็นเรื่องน่าอับอายสำหรับทางการ
หลังการประชุม จ้าว จื่อหยาง บอกกับสื่อนานาชาติว่า การแก้ไขปัญหาสำคัญ ๆ ในจีนยังต้องการการนำของ เติ้ง เสี่ยวผิง อยู่ ซึ่งแสดงให้เห็นถึงอิทธิพลของเขาแม้จะเกษียณอายุไปแล้ว
นายกรัฐมนตรีพูดคุยกับหัวหน้านักศึกษา
หลี่ เผิง นายกรัฐมนตรีจีนในตอนนั้น ซึ่งถือได้ว่าเป็นผู้ยึดมั่นในหลักการ พูดคุยกับ หวัง ตัน, หวูเอ่อไคชี และตัวแทนนักศึกษาคนอื่น ๆ ที่มหาศาลาประชาคม วันที่ 18 พ.ค. หลี่ เผิง เรียกร้องให้นักศึกษาหยุดประท้วงอดอาหารและออกจากจัตุรัส ฝ่ายนักศึกษาขอให้เปลี่ยนคำในบทบรรณาธิการ นสพ.พีเพิลส์เดลี และให้ยอมรับว่าการเคลื่อนไหวของนักศึกษาเป็น "การเคลื่อนไหวแบบประชาธิปไตยเพื่อชาติ" อย่างไรก็ตาม ทั้งสองไม่สามารถตกลงกันได้
จ้าว จื่อหยาง พบนักศึกษา
จ้าว จื่อหยาง สัญญากับนักศึกษาว่า "พรรคคอมมิวนิสต์และรัฐบาลจะไม่มีวันตามแก้แค้น" และขอให้นักศึกษาหยุดประท้วงอดอาหาร แต่นักศึกษาปฏิเสธ
เมื่อการประท้วงทวีความรุนแรงขึ้น จ้าว จื่อหยาง เดินทางไปหานักศึกษาที่จัตุรัสเทียนอันเหมินและเรียกร้องให้หยุดการประท้วงอดอาหารอีก เขาไปที่นั่นพร้อมกับ เวิน เจียเป่า ผู้กลายมาเป็นนายกรัฐมนตรีในเวลาต่อมา "เราอยู่ที่นี่ แต่มันก็สายไปแล้ว" จ้าว บอกกับผู้ชุมนุม
นี่เป็นการปรากฏตัวต่อหน้าสาธารณะครั้งสุดท้ายของ จ้าว จื่อหยาง ด้วย
กองกำลังทหารเคลื่อนพลเข้าไป
ทางการจีนประกาศกฎอัยการศึก และกองกำลังทหารจำนวนมากก็ไปประจำการในกรุงปักกิ่ง อย่างไรก็ตาม คนจำนวนมากล้อมรถถังไว้พร้อมกับสร้างสิ่งกีดขวางบนท้องถนนด้วย
สถานการณ์ตึงเครียดขึ้น
การชุมนุมประท้วงยังดำเนินต่อไป เริ่มมีความขัดแย้งระหว่างนักศึกษาว่าควรจะปักหลักหรือออกจากจตุรัสเทียนอันเหมิน
ทางการจีนพิจารณาว่าจะเริ่มปฏิบัติการทางทหารเพื่อไล่ผู้ชุมนุมออกและทวงพื้นที่คืน และยุติความวุ่นวายในเมืองหลวง
"แถลงการณ์อดอาหาร"
หลิว เสี่ยวโป อาจารย์มหาวิทยาลัยปักกิ่งนอร์มอล, หาว เด๋อ-เจี้ยน และบุคคลผู้มีชื่อเสียงอีก 2 คน ทำการประท้วงอดอาหารที่จัตุรัสเทียนอันเหมินเพื่อสนับสนุนนักศึกษา โดยบอกว่าจะทำการประท้วงนาน 72 ชั่วโมง
สมาชิกอาวุโสในพรรคคอมมิวนิสต์ลงมติเห็นชอบให้ยุติการชุมนุมประท้วงโดยใช้กำลัง
ค่ำคืนแห่งการนองเลือด
ช่วงค่ำ กองกำลังทหารจำนวนมากพร้อมรถถังและรถหุ้มเกราะเริ่มขับไล่นักศึกษาออกจากพื้นที่ ทหารบางหน่วยเริ่มใช้กระสุนจริง ทำให้พลเรือนที่ไม่ได้พกอาวุธจำนวนมากเสียชีวิตและบาดเจ็บ ทหารบางคนถูกผู้ชุมนุมทำร้ายด้วยเช่นกัน
ความโกรธเกรี้ยวและความตกตะลึง
หลังจากค่ำคืนแห่งการนองเลือด ทางการจีนยึดจัตุรัสเทียนอันเหมินคืนได้ ยังมีเสียงปืนเป็นครั้งคราวตลอดวัน ถึงทุกวันนี้ ยังไม่แน่ชัดว่ามีผู้เสียชีวิตกี่รายกันแน่เนื่องจากรัฐบาลจีนปฏิเสธที่จะเปิดเผยเอกสารที่เกี่ยวข้อง
มีการชุมนุมประท้วงใหญ่ต่อเหตุการณ์นี้ในหลายเมืองในจีน รวมถึงที่ฮ่องกง และมาเก๊า ด้วย
การอพยพหนีภัย
รัฐบาลจีนออกหมายจับผู้นำนักศึกษา 21 คน นักศึกษาหลายคนลี้ภัยผ่านปฏิบัติการช่วยเหลือในฮ่องกงที่มีชื่อว่า Operation Yellow Bird